भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथी ही ऋषीपंचमी म्हणून साजरी केली जाते आणि हिंदू धर्मात या दिवसाचे विशेष महत्त्व मानले जाते. हा दिवस सात ऋषींना समर्पित आहे आणि या दिवशी महिला उपवास करतात. धार्मिक मान्यतेनुसार ऋषीपंचमी महिलांसाठी खूप महत्त्वाची मानली जाते कारण ज्या स्त्रिया या दिवशी उपवास करतात आणि पूजा करतात त्यांना अखंड सौभाग्य प्राप्त होते. गणेश चतुर्थीच्या दुसऱ्या दिवशी हा सण साजरा केला जातो.

ऋषीपंचमीच्या दिवशी सात ऋषींची पूजा केली जाते. या सात ऋषींमध्ये ऋषी कश्यप, ऋषी अत्री, ऋषी भारद्वाज, ऋषी विश्वामित्र, ऋषी गौतम, ऋषी जमदग्नी आणि ऋषी वशिष्ठ यांचा समावेश आहे.

ऋषी पंचमी 2023 मुहूर्त

यावर्षी भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाची पंचमी तिथी 19 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 01 वाजून 43 मिनिटांनी सुरू होईल आणि 20 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 02 वाजून 16 मिनिटांनी संपेल.

ऋषी पंचमी पूजा पद्धत

ऋषीपंचमीच्या दिवशी महिलांनी पहाटे लवकर उठून स्नान करावे. यानंतर मंदिर स्वच्छ करून गंगाजल शिंपडावे. नंतर एका पोस्टवर लाल किंवा पिवळ्या रंगाचे कापड पसरवा आणि सात ऋषींचे चित्र ठेवा आणि पूजा सुरू करा.

सर्व प्रथम सात ऋषींना दूध, दही, तूप, मध आणि पाण्याने अभिषेक करावा. नंतर रोळी व तांदळाने तिलक लावून तुपाचा दिवा लावावा. तसेच फळे, फुले व मिठाई अर्पण करून नैवेद्य दाखवावा. जाणूनबुजून किंवा नकळत झालेल्या चुकांसाठी हात जोडून माफी मागा. यानंतर सात ऋषींकडून आपल्या चुकांची क्षमा मागून व्रत कथा वाचून सांगा.

महिलांसाठी का आहे खास

ऋषीपंचमीचं व्रत सवाशीण महिला करतात. या व्रताच्या दिवशी महिलांनी धान्य खाऊ नये अशी आख्यायिका आहे. आजही ग्रामीण भागात शेताची नांगरणी करताना बैलाचे पाय ज्या धान्याला लागतात आणि नांगराचा वापर केलेले अन्न पदार्थ ऋषीपंचमीच्या दिवशी खाल्लेच जात नाहीत. अशी प्रथा आहे. म्हणूनच या दिवशी शेताच्या बांध्यावर उगवलेल्या रानभाज्या भाज्या आणि कंदमुळं खाल्ली जातात. आता या सर्व भाज्या शहरांमध्येही बाजारात उपलब्ध असतात. शहरांमध्ये काही भागात ग्रामीण भागातील भाजी विक्रेते या भाज्या विकायला घेऊन येतात.