बलिप्रतिपदा महातव पूजा विधि कथा हिंदी बलिप्रतिपदा किंवा बलिपद्यामी हा सण दिवाळीच्या दुसऱ्या दिवशी गोवर्धनासोबत साजरा केला जातो. हा सण प्रामुख्याने महाराष्ट्र, उत्तर भारत आणि कर्नाटकात साजरा केला जातो. गोवर्धन पूजेमध्ये गोवर्धन पर्वत आणि भगवान श्रीकृष्ण यांची पूजा केली जाते, तर बलिप्रतिप्रदामध्ये राक्षसांचा राजा बळीची पूजा केली जाते. महाराजा बळीचे पृथ्वीवर आगमन साजरे करण्यासाठी बळी प्रतिप्रदेची पूजा केली जाते. दक्षिण भारतात, ओणमच्या वेळी राजा बळीची पूजा केली जाते, तर भारताच्या इतर भागांमध्ये तो बाली प्रतिप्रदा म्हणून साजरा केला जातो.

बली प्रतिप्रदा हा सण हिंदू कॅलेंडरच्या कार्तिक महिन्याच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो, जो प्रतिप्रदाचा पहिला दिवस देखील आहे. त्याला आकाशदीप असेही म्हणतात. पश्चिम भारतात, हा सण विक्रम संवत कॅलेंडरच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो. गुजरातमध्ये हे नवीन वर्ष म्हणून साजरे केले जाते आणि नवीन विक्रम संवत वर्ष या दिवसापासून सुरू होते.

बली प्रतिपदा पूजा तिथी- 14 नोव्हेंबर 2023

बली प्रतिप्रदा पूजा पहाटे मुहूर्त- 06:43 ते 08:52 पर्यंत (2 तास 9 मिनिटे)

बली प्रतिपदेशी संबंधित कथा -

हिंदू पौराणिक कथेनुसार, बाली नावाचा एक राक्षस राजा होता, त्याच्या शौर्याची चर्चा पृथ्वीवर होती. हा दैत्य राजा भगवान विष्णूचा परम भक्त होता. राक्षस असूनही तो अतिशय उदार आणि दयाळू होता. या राजाच्या राज्याची सर्व प्रजा आपापल्या राजावर खूप आनंदी होती. राजा नेहमी धर्म आणि न्यायासाठी उभा राहिला. बालीला अजिंक्य मानले जात होते, असे म्हटले जाते की त्याला कोणीही पराभूत करू शकत नाही. देवाचा उपासक असूनही, त्याच्या बोलण्यातून गर्व आणि अहंकार दिसून आला. या राजाचा हा स्वभाव विष्णूच्या खऱ्या भक्तांना विशेषत: सर्व देवी-देवतांना आवडला नाही. राक्षस राजाच्या लोकप्रियतेचा सर्व देवी-देवतांना हेवा वाटला. मग सर्व देवी-देवता एकत्र विष्णूकडे जातात आणि मदत मागतात.

भगवान विष्णू पुन्हा एकदा पृथ्वीवर अवतरले. बळीचा नाश करण्यासाठी भगवान विष्णू वामन अवतारात येतात. भगवान विष्णूंनी पृथ्वीवर दहा अवतार घेतले होते, वामन हा त्यांचा पाचवा अवतार होता. वाईटाचा नाश करण्यासाठी आणि सुख, समृद्धी आणि शांती आणण्यासाठी तो पृथ्वीवर आला. वामन हा एक बटू ब्राह्मण होता, जो राजा बळीकडे भिक्षा मागण्यासाठी गेला होता. त्या दिवशी राजा बळीच्या राज्यात अश्वमेव यज्ञ चालू आहे. हा यज्ञ पूर्ण झाला असता तर राजा बळीचा पराभव करणे या जगात कोणालाच शक्य झाले नसते. एवढ्या मोठ्या प्रसंगी बळीच्या राज्यात आलेला राजा बळी ब्राह्मणाला पूर्ण आदराने बोलावतो आणि पाहुण्यांचे स्वागत करू लागतो. राजा बळी वामनला विचारतो की तो त्याची सेवा कशी करू शकतो, त्याला काय हवे आहे. मग विष्णूच्या रूपात वामन राजाला सांगतो की त्याला जास्त नाही तर तीन एकर जमीन हवी आहे. हे ऐकून बळी ताबडतोब तयार झाला, कारण त्याला कशाचीही कमतरता नाही, पृथ्वी आणि पाताळ हे सर्व त्याचेच आहे, आणि जर अश्वमेव यज्ञ पूर्ण झाला तर राजा बळी देवलोकातही राज्य करेल.

राजा बळी वामनला पहिले पाऊल उचलण्यास सांगतो. त्यानंतर वामन त्याच्या विशाल, सांसारिक रूपात येतो, जे पाहून सर्वजण थक्क होतात. वामन पहिले पाऊल टाकतो, ज्याच्या खाली संपूर्ण विश्व आणि अवकाश येतो, त्यानंतर दुसऱ्या पायरीत संपूर्ण पृथ्वी व्यापली जाते. वामनाला तिसरे पाऊल टाकायला जागा उरली नाही, मग बळीने आपले डोके त्याच्यासमोर ठेवले, जेणेकरून वामनाला दिलेले वचन पूर्ण व्हावे. वामनाचे हे रूप पाहून बळीला समजले की ही विष्णूची लीला आहे. विष्णूने बळीला अंडरवर्ल्डमध्ये राहण्यास सांगितले. बाली भगवान विष्णूला प्रार्थना करतो की त्याला असा दिवस मिळावा जेव्हा तो आपल्या लोकांना भेटू शकेल. बळी प्रतिप्रदेचा दिवस हा राजा बळी पृथ्वीवर आला तो दिवस मानला जातो (दक्षिण भारतात, राजा बळी ओणमच्या दिवशी पृथ्वीवर आला असे मानले जाते), हा दिवस अंधारावर प्रकाशाचे प्रतीक मानला जातो. भगवान विष्णूही बालीला सांगतात की तो नेहमीच आपला आध्यात्मिक गुरू राहील. त्यासोबत तो म्हणतो की बळी हा पुढचा इंद्र असेल, पुरंदर हा सध्याचा इंद्र आहे.